3.2150 
3.5500 
3.4800 
Загрузка...Жыхарцы Падсвілля Надзеі Ціхаўне Рагіла сёлета ў лістападзе споўніцца 95 гадоў. Па ўсіх мерках – яна доўгажыхарка, якая шмат чаго пабачыла і перажыла на сваім вяку.
«Што ні год, то новая праява«
Надзея Ціханаўна жыла пад Польшчай і пры Саветах. Калі пачалася Вялікая Айчынная вайна, аказалася ў ліку чатырохсот тысяч маладых беларусаў, якія былі вывезены на прымусовыя работы ў Германію. Перацярпела голад, вытрывала цяжкую працу, перамагла хваробы і вярнулася на радзіму. На яе памяці была Чарнобыльская аварыя, і хоць у сям’і ніхто не быў ліквідатарам, сэрца жанчыны напаўняла трывога за будучыню яе дзяцей і ўнукаў. Убачанае і перажытае засталося ў далёкім мінулым, але да цяперашняга ночы Надзеі Ціханаўны напоўнены бяссонем, а ўспаміны – болем.
–Мама і тата нарадзіліся ў вёсцы Мазнева за Кішамі і змалку ведалі адзін аднаго. Як падраслі, разам хадзілі ў школу ў Баяры. Мама скончыла тры, а бацька – 4 класы. На той час гэта была добрая адукацыя, – расказвае сын Надзеі Ціханаўны Міхаіл. – Мама са шматдзетнай сям’і: у яе былі яшчэ тры сястры і брат, а ў бацькі – толькі адзін брат. Вялікую Айчынную мама застала 16-гадовым падлеткам. Каля вёскі былі лясы і адразу пасля захопу немцамі Глыбоччыны там былі партызаны брыгады імя Суворава. У атрад перайшлі многія хлопцы і мужчыны, у тым ліку і мамін брат Сямён. Але стараста папярэдзіў вяскоўцаў, што немцы за сувязь з партызанамі будуць расстрэльваць іх родных. Пахапалі людзі пажыткі, хто што мог, і пабеглі ў лес хавацца.
Абяцанні немцаў папаліць хаты і знішчыць людзей не былі пустымі. У Беларусі яны разбурылі і ператварылі ў галавешкі 9 тысяч 857 населеных пунктаў, прычым 5 тысяч 460 былі знішчаны разам з людзьмі. Не мінуў гэты жахлівы лёс і Глыбоччыну: населеныя пункты немцы бамбілі, палілі, іх жыхароў, хворых і нямоглых, расстрэльвалі, маладзейшых і дужэйшых гналі ў Германію – ім была прагатавана доля парабкаў.
Надзея з маці і сёстрамі была ў атрадзе Суворава. На баявыя заданні не хадзіла, бо ўзростам не выйшла, а вось пара яе руплівфых рук у партызанскай гаспадарцы лішнімі не былі. Дзяўчына мыла адзенне, гатавала есці, мыла посуд. Яе сям’ю арыштавалі ў Кублічах. Схопленых падчас аблавы людзей там жа людзей там жа растасавалі каго куды. Маці з дачкой Тэкляй засталася ў Кублічах, а Надзею з сястрой Марыяй і ншымі затрыманымі, пагналі ў Падсвілле на станцыю, загрузілі ў цягнікі і павезлі ў бок польскай мяжы. Нейкі час яны знаходзіліся ў перавалачным лагеры ў Маларыце на Брэстчыне, а адтуль іх адправілі ў Кенігсберг (цяпер Калінінград).
З Кенігсберга ў Кішы – пешшу
–У лагеры за калючым дротам было і сцюдзёна, і голадна. Давалі раз у дзень пустую баланду, у якой ложцы не было за што зачапіцца. Недалёка ад лагера знаходзіўся бурт з бульбай. Нямецкія салдаты з аховы бралі яе адтуль сабе на кухню. Калі ўдавалася, то пад прыкрыццём ночы некаторыя з нашых поўзалі туды, напіхвалі за пазуху, і прыносілі ў лагер. Тады мы варылі яе на кастры ў шалупінні і елі. Здаралася, што ахоўнікі праяўлялі да нас міласць і давалі кусок каніны, якую самі елі. І хварэлі там, і пад бамбёжкай былі, і работу ўсякую, што казалі, рабілі. Шчасце, што былі мы там не многа, каля году, і нас вызвалілі савецкія войскі, – успамінае Надзея Ціханаўна.
З гісторыі вядома, што Усходне-Пруская ваенная аперацыя праходзіла з 13 студзеня па 25 красавіка 1945 года. Кенігсберг вызвалялі войскі 2-га і 3-га Беларускіх франтоў. Надзея не ведала, што з баямі гэты горад браў яе аднавясковец і будучы муж Мікалай Рагіла.
Пасля вызвалення былыя палонныя чакалі адпраўкі на радзіму, а Надзея так хацела хутчэй убачыць родных, што разам з сястрой і “суседзямі” па лагеры выправілася дамой пехатою. А дарога не блізкая – больш за паўтысячы кіламетраў, а людзі знясіленыя голадам і хваробамі, але адкуль сілы знайшліся.
Дарога ляжала праз Літву. Ніякага запасу з сабой не мелі, таму захадзіліся ў хаты, прасілі паесці і пераначаваць. Цяпер гэтыя кіламетры на машыне турысты пераадольваюць за 7-8 гадзін, а тады нашы зямлякі тры месяцы дабіраліся да роднай Глыбоччыны.
–Пакуль мама была ў Германіі, мой бацька Мікалай Анісімавіч ваяваў. Быў пехацінцам, пратопаў, як кажуць, паў-Еўропы. Вызваляў Кенігсберг, Варшаву, Берлін. Быў цяжка паранены. Лячыўся ў шпіталі ў Сызрані. За баявыя заслугі ўзнагароджаны двума ордэнамі Вялікай Айчыннай вайны I і II ступеняў, медалямі. Быў інвалідам 2-й групы, – расказвае сын Міхаіл.
Жыць пачыналі з нуля на голым пустыры
Пасля вайны вяскоўцы, хто з арміі, хто з Германіі, хто са шпіталю, пачалі вяртацца ў родныя мясціны, а там – голы пустыр з парослым да пояса хмызняком. Пачалі наноў будавацца і абжывацца.
У 1948 годзе Мікалай Рагіла ажаніўся з Надзеяй. Яна працавала паляводам у калгасе “Дружба”, ён – усё жыццё да самай пенсіі на складзе нарыхтоўкі зерня ад Глыбоцкага камбікормавага завода. У 1964-м сям’я Рагілаў пераехала ў Падсвілле. Мікалай Анісімавіч працаваў на ранейшым месцы, Надзея Ціханаўна хадзіла ў брыгаду ў Кішы, пасля была прыбіральшчыцай на ўчастку ў мясцовым РЭСе. Муж і жонка вырабілі па 40 гадоў працоўнага стажу, выхавалі сына Міхаіла, мелі двух унукаў.
–Дзевяць гадоў назад памёр бацька, нядаўна – мая жонка. Сын Анатоль жыве ў Мінску, дачка Наталля – у Маскве. Я дагладаю маму, бо ў Падсвіллі мы з ёй удваіх засталіся. Напярэдадні дня Незалежнасці з віншаваннямі, кветкамі і падарункамі да мамы прыязджалі старшыня райвыканкама Аляксандр Шубскі, старшыня нашага Падсвільскага сельвыканкама Анатоль Ерашэвіч, прафсаюзныя і грамадскія актывісты. Прыемна, што пра ветэранаў, інвалідаў, вязняў не забываюць і чым могуць стараюцца дапамагчы, – кажа Міхаіл Мікалаевіч.
Каля дому па завулку Чыгуначным у Падсвіллі, дзе жыве Надзея Ціханаўна, буяюць кветкі, пасаджаныя і вырашчаныя рукамі яе сына. І хоць разам з пражытымі гадамі за гарызонт адышлі маладосць, каханне і шчасце, Надзея Ціханаўна рада таму, што яе старасць спакойная, дагледжаная, што жыве яна на сваёй зямлі, у сваёй хатцы з кветкавым агародчыкам і разам з родным сынам.
Печать
